Tutorial – Hoe teken ik realistisch haar?

Realistisch haar tekenen: Een belangrijk onderdeel van een portret. Als ik bezig ben met het tekenen van een portret in detail, ben ik vaak de helft van de tijd bezig met het tekenen van het haar, onafhankelijk van de grootte van het portret. Een lange tijd vond ik haar tekenen het allerleukste wat er was en besteedde ik er veel tijd aan om hier zo gespecialiseerd mogelijk in te worden. Inmiddels is mijn stijl flink veranderd en focus ik meer op de details in het gezicht, waarbij ik het haar juist vaak zo simpel mogelijk houd. Echter, wanneer ik in opdracht teken wordt er vaak gevraagd naar realistisch getekend haar. In deze blog vertel ik over de invloed van lichtval en laat ik je mijn techniek zien voor het tekenen van haar.

Het leuke aan haar tekenen is, dat wanneer je het eenmaal onder de knie hebt, je gemakkelijk zonder referentiefoto aan de slag kunt. Bij het tekenen van haar is lichtval verreweg een van de belangrijkste aspecten. Meestal is dit zijlicht of licht van bovenaf. Als je zonder referentie foto te werk gaat, zul je van te voren moeten bedenken waar het licht vandaan komt. Soms maak ik op mijn blaadje een kleine markering om te onthouden waar het licht vandaan komt.

Als je wél gebruik maakt van een referentie is het handig om eerst te bepalen waar het licht in de foto vandaan komt, zodat je begrijpt waarom er op bepaalde plekken schaduwvlakken of juist highlights zullen ontstaan. Dit maakt het hierna makkelijker om de lichtinval na te tekenen, een beetje aan te passen of op juiste manier te kunnen improviseren op onduidelijke stukken. Tip: als de lichtinvalhoek niet makkelijk te bepalen is, zoek dan naar schaduwen in het gezicht, die zijn vaak duidelijker te ontdekken. Als je geen duidelijke schaduwen kan vinden heb je waarschijnlijk te maken met licht van voren (vaak bij studiofoto’s).

Voorafgaand aan haar tekenen: Lichtbron analyse

In de foto’s hieronder heb ik een korte analyse gemaakt van waar het licht vandaan komt. Op beide foto’s komt het licht vanaf de rechter kant. In de linker foto is komt het licht grotendeels van bovenaf (duidelijk door schaduwen onder het wenkbrauw bot, neus, onderlip en kin) terwijl op de rechter foto dit ook ook meer van onderaf komt (highlights over de gehele rechter gezichtszijde en nek). Aan de linkerkant en aan de onderzijden van het haar ontstaan door deze lichtval donkerdere vlakken (rechter foto). Ook zie je dat dichterbij de haar rand / hoofdhuid meer schaduw ontstaat dan bijvoorbeeld meer boven op het haar.

Highlights en schaduwen voor realistisch haar: Waar komen ze

Als je een lok tekent waarop licht valt, zal op het punt dat het ”dichtstbij” de lichtbron staat de lichtste highlight ontstaan. Op de plekken waar het licht lastiger het haar bereikt wordt het steeds donkerder. Een voorbeeld is deze bol (afbeelding 5). Het licht komt hier van linksboven, waardoor linksboven op de bal waar het licht de bal raakt een highlight ontstaat. Naarmate je verder naar rechtsonder over de bal gaat zal het licht hier minder makkelijk het oppervlak bereiken, in deze richting zal daarom ook een steeds donkerdere schaduw ontstaan.

Dit gaan we nu toepassen op een haarlok (afbeelding 6). Zoals je ziet komt hier wederom het licht van linksboven. Net als bij de bal zie je dat waar het licht moeilijker komt, er een donkerdere schaduw ontstaat. Meestal is dit ook dichter naar de hoofdhuid toe. Als de lichtbron aan de linkerkant staat zal aan de rechterkant meer schaduw ontstaan dan aan de linkerkant. Binnen deze schaduwkant kan je dan ook weer verschillende tonen hebben afhankelijk van hoe ver het ‘object’ van de lichtbron verwijdert staat.

Mijn techniek voor het tekenen van realistisch haar

In deze tutorial laat ik je zien hoe ik te werk ga tijdens het tekenen van haar. Dit is NIET de enige of beste manier, maar slechts mijn techniek. In de tutorial maak ik gebruik van de volgende materialen: een 3H potlood (2 of 4H is ook goed), een HB potlood, een 3B potlood, een Tombow mono zero eraser (je kunt evengoed een scherp gesneden gum of gum-potlood gebruiken) en een platte verfkwast. Als tekenpapier gebruik ik hier Canson papier.

1. Schets met een 3H potlood de vorm van het haar (afbeelding 8). We gaan niet elke haar individueel tekenen maar tekenen in haarlokken waarin we de illusie wekken van veel haren. We zien het haar als verschillende secties / lokken waarin de haren min of meer in dezelfde richting vallen (zie voorbeeld verschillende secties afbeelding 9)

   

   

2. Nu bepalen we de lichtinval. We kiezen hier: van links voren (alsof de kijker, jij, vanaf de linkerkant recht op het papier schijnt met een lamp)
3. Voordat we starten met het tekenen van 1 ‘’lok’’, bepaal je hoe het haar zou vallen. Het moet op een zo natuurlijke manier rondom het hoofd vallen (zwaartekracht yey!). Zorg dus dat alles vloeiende lijnen heeft en vermijd gekke hoeken in het haar, dit ziet er onnatuurlijk uit. De richting waarop het haar valt is de richting waarin wij gaan tekenen (afbeelding 10)

   

4. Schets met je 3H potlood in de richting van het haar. Start hierbij steeds in de punt van de lok, bijvoorbeeld waar het punt dichtst bij de hoofdhuid. Omdat de haren hier een beetje naar de hoofd buigen is dit verder verwijdert van de lichtbron en valt hier een schaduw. Je kunt als vuistregel nemen: dichterbij hoofdhuid geeft schaduw, hoogste punt op een lok ontvangt het meeste licht en geeft een highlight. Eigenlijk schets je naar de locatie waar het meeste licht valt toe, maar teken je hier minder haren zodat het lichter blijft.

   

5. Ga met een kwast over de haren om deze een beetje te blenden. Wat je eigenlijk doet is de tussenruimten opvullen met grafiet waardoor het een zachter effect geeft. Dit creëert verschillende grijstinten in het haar. Belangrijk: strijk met de kwast in dezelfde richting als in hoe je het haar hebt getekend! (zie video)

   
6. Je kunt stap 4 een 5 nog een keer herhalen, of als je al tevreden bent met het effect, verder gaan met een HB potlood. We gaan nu nog meer contrast toevoegen door met HB wat meer grafiet toe te voegen aan de donkere stukken. Teken weer haren in dezelfde richting over de lijnen gemaakt met je 3H potlood.

   
7. Blend deze weer samen met je kwast.
8. Ga nu verder met je 3B potlood. Teken nu weer over de donkere vlakken heen in dezelfde richting (afbeelding 14). Je kunt nu weer blenden (afbeelding 15) of het zo laten voor een wat hardere look.

   

   

9. Je kunt nu door gaan met lagen totdat je tevreden bent. Voeg steeds grafiet toe en blend dit weer in. Je kunt steeds twee dingen doen:
   1.  een donkerder potlood te kiezen, dus vanuit 3B nu naar 4 of 5B voor meer contrast.
   2. een lichter potlood kiezen, om meer tussen gradaties bij te voegen, een zachter effect te creëren
10. Als laatste pakken we onze (scherpe) gum. Door de kwast hebben we nu overal een mini laagje grafiet geplaatst (ook over de highlight gedeeltes). Gum nu lichte lijntjes op de plek van de highlight, om hier het papier weer helemaal wit te maken (afbeelding 16 en video). Je kunt ook wat ‘’losse’’ haren toevoegen (haren die niet de richting volgen van de lok!), deze vangen namelijk ook vaak licht omdat ze bovenop het haar liggen.

    

Zo ga je stukje voor stukje te werk. Houd de lichtval in de gaten!! Vergeet niet om op het einde nog even de randen van het haar op te schonen met een gum, door de kwast heb je waarschijnlijk een waas van grafiet aan de randen achtergelaten.

Ik hoop dat deze tutorial goed te volgen is en dat jullie er wat aan hebben! Graag hoor ik wat feedback onder deze post of stuur mij even een berichtje! Succes! 🙂

Annelies